Rehabilitacja w przewlekłych schorzeniach neurologicznych jest procesem ciągłym, który wymaga bieżącego dostosowywania metod terapeutycznych do potrzeb pacjenta. Kluczową rolę w procesie usprawniania pacjenta stanowi odpowiednie określenie celów terapeutycznych zarówno krótko, jak i długoterminowych, które w miarę potrzeb powinny być na bieżąco aktualizowane. W planowaniu poszczególnych sesji terapeutycznych należy uwzględnić zarówno pracę nad tzw. strukturą czyli opracowaniem i przygotowaniem tkanek do ćwiczeń, jak i odpowiedni dobór ćwiczeń. W ramach najczęściej stosowanych technik terapeutycznych wyróżniamy ćwiczenia metodą PNF (torowania nerowo-mięśniowego), metodą NDT Bobath, ćwiczenia sensomotoryczne, reedukacje chodu czy stretching. Warto tutaj dodać że w zespole rehabilitacyjnym poza fizjoterapeutą, często powinien się również znaleźć neurologopeda czy psycholog, a kluczową rolę w procesie usprawniania pacjenta ma najbliższe otoczenie tj. rodzina czy przyjaciele. W przypadku każdej z opisanych poniżej jednostek chorobowych, odpowiednie przystosowanie mieszkania do potrzeb pacjenta ułatwia codzienne funkcjonowanie. Należy dążyć do zniwelowania zarówno barier architektonicznych jak i społecznych.
Rehabilitacja w przebiegu zaniku mięśniowego
Postępujący przebieg choroby determinuje bieżące postępowanie rehabilitacyjne i zarazem dobór technik terapeutycznych. Początkowo rehabilitacja opiera się głównie o ćwiczenia wzmacniające – ogólnoupsrawniające, stopniowo jednak należy położyć nacisk na stymulację koordynacji nerwowo-mięśniowej np. poprzez ćwiczenia metodą PNF – kładąc nacisk na zwiększanie siły mięśniowej. Równocześnie do pracy nad koordynacją, należy pamiętać o poprawie stabilizacji centralnej tzw. „Core stability”. Ze względu na postępujący przebieg choroby, osoby cierpiące na zanik mięśni, początkowo potrzebują wsparcia na kulach , jednak stopniowo pogarszający się ich stan zdrowia wymaga nauki jazdy na wózku inwalidzkim. Ważnym aspektem o którym należy pamiętać jest prowadzenie sesji terapeutycznych tak żeby nie przeciążać nadmiernie pacjenta ćwiczeniami.
Rehabilitacja osób w przebiegu porażenia mózgowego
Stopień niepełnosprawności w przebiegu tego schorzenia bywa mocno zróżnicowany. Zdarzają się zarówno ciężkie postacie z dużymi ograniczeniami, jak i lekkie postacie z niewielkimi deficytami. Głównymi aspektami nad którymi należy się skupić podczas rehabilitacji są:
- Stretching (rozciąganie) lub w miarę możliwości PIR (poizometryczna relaksacja mięśni) – praca nad zwiększeniem zakresów ruchu
- Koordynacja nerwowo – mięśniowa – poprawa wzorca i jakości ruchu np. poprzez ćwiczenia metodą PNF lub NDT Bobath
- Siła mięśniowa – ćwiczenia wzmacniające
- Ćwiczenia równoważne
- Ćwiczenia poprawiające stabilizację centralną (tzw. „Core stability”)
- Reedukacja chodu
- Terapia mięśniowo – powięziowa w celu rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni, powięzi oraz ścięgien
W przebiegu tego schorzenia zdarzają się zarówno osoby poruszające się samodzielnie, jak i takie które wymagają wózka inwalidzkiego. W razie potrzeby w pracy z pacjentem należy uwzględnić naukę jazdy na wózku.
Rehabilitacja w przebiegu przepukliny oponowo – rdzeniowej
Zwykle z punktu widzenia motoryki i możliwości funkcjonalnych, osoby dotknięte tym schorzeniem mają problem z poruszaniem się. Reedukacja chodu i ćwiczenia nad koordynacją nerwowo – mięśniową stanowią tutaj kluczową rolę w procesie usprawniania. Odpowiedni dobór zaopatrzenia ortopedycznego jest bardzo ważny gdy chcemy osiągnąć jak najlepsze rezultaty w poprawie samodzielności. Część chorych wymaga zaopatrzenia w odpowiednie łuski, ortezy, balkoniki czy kule. Zdarza się że samodzielne poruszanie jest możliwe wyłącznie na wózku inwalidzkim. Dlatego niewątpliwie należy pamiętać o ogólnym usprawnieniu, ćwiczeniach wzmacniających oraz pracy nad właściwą stabilizacją centralną tzw. „Core stability”. Stopień niepełnosprawności zależy przede wszystkim od umiejscowienia przepukliny oponowo-rdzeniowej, jak pokazują badania im wyższe umiejscowienie tym większe ograniczenia.
Rehabilitacja w przebiegu uszkodzenia rdzenia kręgowego
W zależności od poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego wyróżniamy porażenie połowicze paraplegie lub porażenie czterokończynowe (przy urazach górnego odcinka szyjnego kręgosłupa) tetraplegie. Duży odsetek osób po urazie rdzenia kręgowego porusza się na wózku inwalidzkim. Dlatego nieodłącznym elementem procesu terapeutycznego jest niwelowanie barier architektonicznych. Podczas planowania rehabilitacji należy pamiętać o:
- Ćwiczeniach poprawiających stabilizację centralną (tzw. „Core stability”)
- Ćwiczeniach wzmacniających – w przypadku osób poruszających się na wózkach
inwalidzkich, głównie siłę kończyn górnych, obręczy barkowej, brzucha oraz mięśni grzbietu
- Poprawie koordynacji nerwowo-mięśniowej – np. ćwiczenia metodą PNF lub NDT Bobath
- Stretching’u (rozciąganiu)
- W razie potrzeby – nauce jazdy na wózku z uwzględnieniem pokonywania przeszkód
Coraz większa grupa osób niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózkach inwalidzkich stara się aktywnie spędzać czas, dbając o swoją kondycję fizyczną poprzez wyjścia na siłownię, pływanie na kajakach czy zajęcia sportowe. Dla wielu takich osób jest to doskonała forma usprawniania. W związku z powyższym należy tutaj zaznaczyć że rehabilitacja nie ogranicza się jedynie do wizyt z fizjoterapeutą, ponieważ będąc procesem ciągłym powinna poruszać zarówno sferę kondycji fizycznej i funkcjonalnej, jak i psychiczną czy społeczną.
Autor : mgr. fizjoterapii Łukasz Śliwa
Inne artykuły dotyczące poradnictwa: https://brakbarier.org/poradnictwo/
