Poradnictwo : Sport osób z niepełnosprawnością ruchową

Według różnych definicji sport, to rożnego rodzaju aktywności fizyczne, które mają za zadanie wypracowanie oraz poprawienie kondycji fizycznej. Sport służy także rozwojowi na poziomie psychicznym i społecznym, polega na osiąganiu wyników sportowych na różnych płaszczyznach.

Zaś niepełnosprawność fizyczna, jest to trwałe, funkcjonalne bądź morfologiczne uszkodzenie aparatu ruchu, które poprzez swoją specyfikacje może mocno utrudnić albo uniemożliwić wykorzystanie tego aparatu w codziennym życiu. Należy tutaj wspomnieć, że niepełnosprawność fizyczna może być wrodzona bądź nabyta.

Nie zapominajmy także, że niepełnosprawność pod każdą postacią jest również sporym obciążeniem psychicznym dla jednostki, która musi zmierzyć się z otaczającą ją rzeczywistością.

Geneza powstania sportu osób z niepełnosprawnościami

Już w latach 40-tych Sir. Ludwig Guttmann utworzył w jednym ze szpitali w Wielkiej Brytanii, Narodowe Centrum Urazów Rdzenia Kręgowego, w którym wyodrębnił również Dział Sportu dla pacjentów po urazach rdzenia kręgowego. Dzięki temu mieli możliwość podejmować rywalizację sportową, która miała na celu poprawić ich sprawność psychofizyczną.

28 lipca 1948 roku Guttmann zorganizował dla swoich pacjentów zawody łucznicze, które odbyły się na terenie szpitala w Stoke Mandeville. Uważa się, że to wydarzenie jest początkiem światowego oraz zorganizowanego uprawiania sportu przez osoby z niepełnosprawnością.

Guttmann w 1952 roku założył Międzynarodowy Komitet Organizacyjny Igrzysk Paraplegików

w Stoke Mandeville. Natomiast w 1960 roku za sprawą tego samego człowieka odbyły się pierwsze Letnie Igrzyska Paraolimijskie, w których udział wzięło 400 uczestników z 23 krajów.

O ile początkowo w rywalizacji sportowej brali głównie udział osoby z paraplegią, to z biegiem czasu zaczęło się to zmieniać. Tak o to na przykład w 1964 roku do zawodów dołączyły osoby z tetraplegią.

Warto także wspomnieć, że w 1989 roku powstał Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski, który zajmuje się reprezentacją sportu paraolimpijskiego na arenie międzynarodowej.

Adapted sport, co to takiego i czym się charakteryzuje?

Jest to sport, który został zmodyfikowany i nierzadko również stworzony na potrzeby osoby z niepełnosprawnością. Brane są w tym wypadku indywidualne cechy, potrzeby i możliwości osoby niepełnosprawnej. Co ciekawe w sporcie adaptowanym dopuszczalna jest rywalizacja sportowa łącząca osoby pełnosprawne z niepełnosprawnymi. Zdarzają się również drużyny mieszane. Świetnym przykładem takiego sportu jest crossfit, gdzie spokojnie osoba z niepełnosprawnością może wykonywać trening z osobą w pełni sprawną.

Sport adaptowany rozwinął się jednak bardziej wśród osób z niepełnosprawnościami. Bardzo dobrym przykładem są oczywiście Igrzyska Paraolimpijskie, podczas których rywalizują ze sobą osoby niepełnosprawne. Oczywiście zdarzają się sytuacje, w których rywalizacja miała miejsce między osobą sprawną i osobą z niepełnosprawnością. Warto wspomnieć o Natalii Partyce – tenisistce stołowej, odnoszącej sukcesy zarówno w Igrzyskach Olimpijskich i Igrzyskach Paraolimpijskich.

Dyscypliny sportowe podczas Igrzysk Paraolimpijskich

O to przykłady niektórych dyscyplin sportowych odbywających się na Igrzyskach Paraolimpijskich:

Rugby na wózkach – dyscyplina ta została zapoczątkowana w 1970 roku w Kanadzie. Jest to sport, który może łączyć osoby z tetraplegią, paraplegią oraz po amputacji. Gra polega na przekroczeniu z piłką linii końcowej, co równa się zdobyciu punktu, Utrudnieniem jest ograniczenie czasowe, zawodnik zaledwie przez 10 sekund może przetrzymać piłkę. Ważnym elementem gry jest wyróżnienie zawodników ze względu na stopień niepełnosprawności. Zawodnicy poruszają się na specjalnych wzmocnionych wózkach wyczynowych;

Podnoszenie ciężarów (powerlifting) –

na przykład wyciskanie sztangi na leżąco. Zawodnicy mają za zadanie unieść sztangę do maksymalnego wyprostu w stawach łokciowych. Sportowcy poddani są trzem próbom, oczywiście zwycięża zawodnik, który był w stanie podnieść jak największy ciężar. Ta dyscyplina sportu świetnie sprawdzi się u osób z urazami rdzenia kręgowego, po amputacji, czy też z porażeniem mózgowym;

Koszykówka na wózkach – jest to chyba jeden z najpopularniejszych sportów o jakich się słyszy wśród osób z niepełnosprawnością. Boisko i wysokość kosza są takie same jak w przypadku osób sprawnych, uprawiających ten sport. Jednak różnica polega na tym, iż zawodnik, który otrzyma podanie może tylko dwukrotnie napędzić wózek nie kozłując. Oczywiście sportowcy zaopatrzeni są w wózki wyczynowe, które mają osłonięte szprychy i odpowiednio pochylone koła;

Lekkoatletyka – jest to dyscyplina, którą mogą uprawiać osoby z wieloma niepełnosprawnościami. Do konkurencji zaliczyć możemy: skok w dal, skok wzwyż, rzut dyskiem, rzut oszczepem, maraton, biegi krótkie, średnie i długie. Warto wspomnieć, że w tej dyscyplinie występują również wyścigi na wózkach;

Tenis na wózkach – sportowcy korzystają z tych samych kortów co zawodnicy pełnosprawni. W tenisie osób z niepełnosprawnością piłka może odbić się od kortu maksymalnie dwa razy, Natomiast kolejne odbicie może odbyć się już poza polem gry. Gra toczy się do dwóch wygranych setów;

Narciarstwo alpejskie – pojawiło się po raz pierwszy w 1976 roku w Szwecji na Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich. Udział w konkurencjach biorą trzy grupy: niedowidzący, jeżdżący na jednej narcie i siedzący na mono-ski. Narciarze niedowidzący zjeżdżają za przewoźnikiem, który zazwyczaj ubrany jest w jaskrawą kamizelkę. Natomiast uczestnicy dwóch pozostałych kategorii używają podczas zjazdu kijków, które wyposażone są w małe płozy;

Curling na wózkach – zawodnicy odbywają mecze na takich samych lodowiskach jak osoby pełnosprawne. Kamień do gry wypuszcza się z zatrzymanego wózka, który zazwyczaj przytrzymuje z tyłu inny zawodnik. Kamienie wypuszczane są za pomącą ręki albo, dzięki specjalnemu kijowi, który jest zakończony ruchomą nakładką, w którą wkłada się rączkę kamienia. Podczas wypuszczania kamień musi znajdować się na linii środkowej. Każda z drużyn ma zawodników obu płci. Mecz składa się z ośmiu endów. Zespół ma 68 minut na zagranie swoich kamieni, przy czym ma także możliwość wziąć jeden czas;

Wioślarstwo, Kajakarstwo.

Inne sporty:

Crossfit

Do interesujących dyscyplin sportowych należy wspomniany wcześniej crossfit. Sport ten powstał w Stanach Zjednoczonych w 2000 roku. Był przeznaczony dla służb mundurowych i dopiero z czasem stał się ogólnie uprawianą dyscypliną sportową. Niektórzy uważają, że główną zaletą crossfitu jest to, że łączy w sobie kilka dyscyplin, takich jak podnoszenie ciężarów, kettlebels, ćwiczenia na wiosłach, usprawniające core, bieganie.

Crossfit jest sportem, który zawiera dziesięć elementów, są to: wytrzymałość, moc, elastyczność, siła, wydolność krążeniowo – oddechowa, koordynacja, szybkość, równowaga, zręczność i precyzją. Najbardziej znanym wydarzeniem, na którym mogą zmierzyć się ze sobą osoby uprawiające tę dyscyplinę sportu jest Crossfit Games, czyli ( nieoficjalne) Mistrzostwa Świata w Crossficie.

Jest to też sport, który staje się coraz popularniejszy wśród osób z niepełnosprawnością ruchową, poruszających się na wózkach inwalidzkich. Jako jeden ze sportów adaptowanych jest on dobierany indywidualnie, dobrze przeprowadzone treningi przez doświadczonych trenerów mogą w dużej mierze przyczynić się do usprawnienia funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością, Oczywiście nie możemy zapomnieć o systematyczności, która jest bardzo ważna u każdego sportowca, nie tylko tego z niepełnosprawnością.

Zajęcia dla osób z niepełnosprawnościami prowadzone są w naszej fundacji w Krakowie, a także w Warszawie w Fundacji Avalon czy w Poznaniu w Stowarzyszeniu Jedna Chwila.

Zobacz jak trenuje nasza Fundacja:

Boks na wózkach? Dlaczego nie!

Boks na wózkach jest sportem walki, w którym udział bierze dwóch zawodników z urazami rdzenia kręgowego bądź inną niepełnosprawnością. Zawodnicy siedząc na wózkach inwalidzkich, konkurują ze sobą jedynie przy użyciu pięści. Celem walki jest wyeliminowanie konkurenta w określonym czasie poprzez spowodowanie jego niezdolności do dalszych zmagań.

Obecnie treningi boksu na wózkach odbywają się między innymi w Stowarzyszeniu Dragon Kraków ParaBoxing w Krakowie. Od niedawna istnieje również Reprezentacja Polski – Parakickboxing Poland działająca z ramienia Polskiego Związku Kickboxingu.

Handbike

Jest rowerem trójkołowym z napędem ręcznym przeznaczonym najczęściej dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Najczęściej pojazd ten jest połączeniem wózka inwalidzkiego (tył) oraz roweru (przód). Możemy spotkać się również z budową, gdzie z przodu będą dwa koła, natomiast z tyłu jedno. Jest używany między innymi podczas Igrzysk Paraolimpijskich w takiej dziedzinie jak kolarstwo szusowe, które zadebiutowało na Igrzyskach Paraolimpijskich w 1984 roku.. Jednak handbike sprawdzi się również do wycieczek górskich, a także jako środek lokomocji, świetnie zastępując komunikację miejską, samochód, a także nogi.

Aspekty psychofizyczne na przykładzie jednej z zawodniczek powerliftingu

Powyżej zostały opisane niektóre z dyscyplin sportowych uprawianych przez osoby niepełnosprawne głównie pod kątem zasad i poprawie sprawności fizycznej jednostki.

Jednak co z aspektami o podłożu psychicznym?

Na pewno dużą rolę odgrywa możliwość integracji, udziału w życiu społecznym, poczucie większej samodzielności i autonomii, a także obalanie stereotypów o osobach z niepełnosprawnościami.

Co na ten temat myśli Magdalena Szymeczek – wielokrotna Mistrzyni Polski, a także Mistrzyni Słowacji z 2014 roku w kategoriach wagowych 45kg i 50kg, która trenuje podnoszenie ciężarów, a dokładnie wyciskanie sztangi na ławeczce w pozycji leżącej, czyli już wcześniej opisany powerlifting?

O to jak odpowiada na pytanie, co dało jej podnoszenie ciężarów:

„Z pewnością wpłynęło ono na wzmocnienie gorsetu mięśniowego. Dzięki podnoszeniu ciężarów i wszelkim ćwiczeniom uzupełniającym wzmocniłam mięśnie utrzymujące kręgosłup, dzięki czemu łatwiej i dłużej mogę siedzieć na wózku. Wzmocniłam ręce , które od czasu wypadku zastępują mi również nogi i są niezbędne w codziennym funkcjonowaniu. Uprawianie sportu również ma wpływ na moją kondycję psychiczną i pokonywanie wszelkich swoich słabości.

Mogłam poznać mnóstwo osób, których pasją są właśnie ciężary i nie tylko. A przede wszystkim dzięki ciężarom poznałam miłość swojego życia i mojego męża – Piotra Szymeczka, paraolimpijczyka z Pekinu i Londynu oraz Mistrza Europy, pod którego okiem obecnie trenuję”

Magda swoją przygodę z „ciężarami” rozpoczęła w 2007 roku pod okiem Pana Tomaszewskiego, który tak jak i ona ma uszkodzony rdzeń kręgowy. Jak wyżej wspomina sport nie tylko miał duży wpływ na jej funkcjonowanie fizyczne, ale pozwolił jej również wzmocnić kondycję psychiczną, poznać inne osoby, a także męża, który jest również jej trenerem.

Organizacje sportowe

Poniżej przedstawiamy polskie organizacje sportowe osób z niepełnosprawnością, jak i również organizacje osób sprawnych, w których trenują osoby niepełnosprawne: